Biogas voor huishoudelijk gebruik, een duurzame energieoplossing getest in Niger

In Niger kookt meer dan 90 % van de bevolking op hout. Dat is heel slecht voor het milieu. Om dat probleem aan te pakken, experimenteert Enabel met de productie van biogas voor huishoudelijk gebruik bij 10 landbouwers-veehoudersgezinnen in de dorpen Nawdéo en Rounto Tanda in de regio Dosso.

Naast het positieve effect op het milieu, vergroot het gebruik van biogas aanzienlijk de kansen van kinderen om naar school te gaan. Ze hoeven immers geen hout meer te halen, een tijdrovende taak die gewoonlijk op de schouders van de jongste gezinsleden terechtkomt.

Niger is een Sahelland waarvan de economie grotendeels gebaseerd is op landbouw en veehouderij. In 2020 was landbouw goed voor 80 % van de banen in het land en had 87 % van de banen te maken met veehouderij. Deze primaire sector blijft kwetsbaar en het land lijdt zwaar onder de gevolgen van de klimaatverandering: stortregens en droogte, stijgende temperaturen, overstromingen enz.

In combinatie met menselijke praktijken die slecht zijn voor het milieu, leiden deze verschijnselen tot ernstige aantasting van de bodem en vegetatie, waardoor de woestijnvorming steeds verder evolueert.

In Niger blijft het kappen van hout om te koken en het huis te verlichten een wijdverbreide praktijk. In heel het land kookt 93,6 % van de huishoudens op hout. Daarmee is hout de belangrijkste energiebron. Bovendien neemt het kappen van brandhout in de dorpen een groot deel van de tijd van vrouwen en meisjes in beslag. Daardoor hebben ze minder kans om voor een eigen inkomen te zorgen of om naar school te gaan.

Om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen en de toegang van de bevolking tot duurzame energie te vergroten, heeft de Nigerese regering in haar energiebeleid een betere beschikbaarheid van duurzame energie beloofd.

Het land heeft in 2008 met steun van het Initiative Biogas for Africa een haalbaarheidsstudie uitgevoerd voor een biogasprogramma voor huishoudens. De onderzoekers concludeerden dat de basisvoorwaarden om een ambitieus programma voor huishoudelijk biogas op basis van een commerciële aanpak te ontwikkelen, gunstig zijn. Vooral dan in gebieden met grootschalige geïrrigeerde landbouw.

Ongeveer 87 % van de bevolking houdt zich namelijk als hoofd- of nevenactiviteit bezig met veehouderij, waarbij het grotendeels om extensieve veeteelt draait. Steeds meer landbouwers (landbouwers-veehouders, bemesters) kiezen echter voor een intensieve of semi-intensieve veeteelt.

Intensieve veehouderij wordt gekenmerkt door het volledig stallen van het vee (ze verblijven dus in een stal). De dieren worden thuis gehouden en intensief gevoerd. Deze vorm van veehouderij zet vooral in op productiviteit.

Kenmerkend voor de semi-intensieve veehouderij is dat de dieren gedeeltelijk worden gestald. De dieren gaan overdag in de wei op zoek naar voedsel en worden thuis bijgevoerd. Deze vorm van veehouderij biedt mogelijkheden om dierlijk afval te hergebruiken als biogas.

Sindsdien zijn enkele experimenten met biogas gedaan, maar zonder een duidelijke visie op de ontwikkeling van een nationaal biovergistingsprogramma.

Daarom experimenteert Enabel met de productie van huishoudelijk biogas in 10 huishoudens van landbouwers-veehouders in de dorpen Nawdéo en Rounto Tanda.

Wat is biogas?

Biogas ontstaat door vergisting van organisch materiaal in afwezigheid van zuurstof. Het is een reukloos, schoon gas dat geen rook afgeeft. Door biogas te gebruiken, zijn er minder hout, kolen en butaangas nodig. Het residu van de gisting kan dienen als meststof in de landbouw.

Het echtpaar Boubé Dérérou, landbouwers-veehouders in het dorp Nawdéo, experimenteert sinds december 2021 met de biovergister. Dit gezin van 7 gebruikt twee tot drie uur per dag biogas voor de bereiding van de dagelijkse maaltijden en voor warm water.

“Door biogas te gebruiken, hebben we ongeveer 40 % minder brandhout nodig. Zo is ons werk gemakkelijker en minder zwaar, en besparen we een hoop tijd”, zegt mevrouw Dérérou.

De kansen dat de kinderen, en vooral de meisjes dan, naar school kunnen gaan, worden aanzienlijk groter dankzij de extra tijd die vrijkomt omdat ze geen hout meer hoeven te halen. Die taak komt gewoonlijk immers op de schouders van de jongste leden van het gezin terecht.

De man van het echtpaar legt uit: “We zetten elke dag 40 kg mest van vier koeien en water in om de biovergister te laten draaien.”

Wat is een biovergister?

Een biovergister is een ondergrondse tank die de omstandigheden creëert voor gisting zonder licht of zuurstof. De gebruiker vult de vergister met verse dierlijke uitwerpselen, waarna er door methanisering gas wordt geproduceerd. Dit gas wordt vervolgens naar de keuken geleid om energie te produceren om te koken. Het kan ook worden gebruikt voor verlichting.

Voor de bouw van bijvoorbeeld een biovergister van 6 m3 zijn een ingerichte stal met minimaal 3 ossen nodig, water binnen handbereik en beschikbare bouwmaterialen (zand en grind, kiezelsteen of steenpuin).

Eén kg koeienmest kan 40 liter biogas produceren.

Veel uitdagingen, één oplossing

De ontwikkeling van biovergisters in Niger is een antwoord op de economische, ecologische en sociale uitdagingen waar het land mee te maken krijgt.

Op het platteland wonen de meest kwetsbare huishoudens, voor wie de toegang tot moderne energie heel beperkt is. Meer dan 80 % van de actieve bevolking van het land is bezig met landbouw en veehouderij. Er is dus een heel grote behoefte aan bemesting van de grond.

De technologie van biogas op grote schaal inzetten, zal dus aanzienlijke besparingen opleveren. Bovendien is de biovergister een alternatief voor fossiele brandstoffen en een echte methaanvanger. Op die manier helpt hij om broeikasgassen terug te dringen.

De levensomstandigheden van de plattelandsbevolking, die hiervoor geen toegang had tot energie, worden hiermee aanzienlijk verbeterd.

De voordelen van het gebruik van biogas:

• Sociaal: minder werkdruk, meer tijd voor andere activiteiten;
• Economisch: besparing op kosten voor brandhout, creëren van werkgelegenheid;
• Sanitair: geen rook, minder oog- en luchtwegaandoeningen, betere hygiënische omstandigheden;
• Landbouw: de bodem wordt vruchtbaarder en de productie stijgt;
• Milieu: behoud van de vegetatie.

De voordelen van de biovergistingtechnologie zijn duidelijk: ze biedt een oplossing voor de energieproblemen van huishoudens en draagt tegelijk bij aan de aanpassing aan de klimaatverandering en de vermindering van broeikasgassen.

* Volgens de Etude Nationale sur les Indicateurs Soco-Economiques et Démographiques (ENISED) uitgevoerd door het Nigerese Nationale Instituut voor de Statistiek in februari 2016.