De private markt inzetten om irrigatie op zonne-energie op te schalen in Mozambique

Met een rondetafel onderzocht Enabel Mozambique de mogelijkheden en uitdagingen van het opschalen van irrigatie op zonne-energie in het hele land. Meer dan 200 deelnemers woonden het event bij, waaronder donoren, actoren uit de private sector, regeringsvertegenwoordigers en internationale samenwerkingspartners zoals WFP, GIZ, Helpcode Italia, de nationale vereniging voor hernieuwbare energie, FAO, de ambassade van Zweden, USAID en JICA. Hun aanwezigheid weerspiegelt de groeiende belangstelling voor deze innovatieve en klimaatvriendelijke oplossing.

Via het Renewable Energy for Rural Development Project (RERD2+) promoot Enabel irrigatie op zonne-energie bij landbouwers. Het cofinanciert tot wel 80% van de initiële investeringskosten. De systemen bieden een interessant alternatief voor traditionele irrigatie met dieselmotoren: ze verlagen de operationele kosten drastisch, beperken de impact op het milieu en vergroten de klimaatbestendigheid van plattelandsgemeenschappen.

“Irrigatie op zonne-energie is niet alleen een technologische verschuiving, het is ook een manier voor landbouwers om commerciële landbouw te bedrijven en het potentieel van de landbouwindustrie te benutten op een klimaatbestendige manier,” zegt Jan Verlaak, projectmanager bij Enabel Mozambique.

Met meer dan 500 irrigatiesystemen waarin via RERD2+ is geïnvesteerd, is de vraag al groter dan de financieringscapaciteit van het programma. Enabel wou deze kans niet laten liggen en bracht belanghebbenden samen om op zoek te gaan naar strategische oplossingen voor de uitbreiding van deze snelgroeiende markt.

“Geen enkele speler kan op zijn eentje het volledige potentieel van irrigatie op zonne-energie in Mozambique ontsluiten. Dat vereist gecoördineerde actie van de overheid, de financiële sector en de private sector,” benadrukte ir. Delfim Vilissa, de directeur van het nationaal irrigatie-instituut, een uitvoeringspartner van het project.

Geen enkele instelling kan alle marktbeperkingen oplossen. Er is dus nood aan sterke partnerschappen tussen overheden, financiële instellingen en de private sector.

Slimme cofinancieringsmechanismen en een gelijk speelveld voor de private sector

De deelnemers waren het er in grote lijnen over eens dat investeren in irrigatiesystemen op zonne-energie dringend gemakkelijker moet worden. Hoewel de operationele kosten relatief laag zijn, blijven de hoge initiële kapitaalvereisten een belangrijke belemmering voor landbouwers. Dat wordt nog verergerd door het gebrek aan effectieve landbouwfinancieringsmechanismen.

Om het volledige potentieel van de technologie te ontsluiten moeten er slimmere en toegankelijkere cofinancieringsmodellen worden ontwikkeld. Veel ontwikkelingspartners bieden al cofinanciering voor apparatuur voor irrigatie op zonne-energie, maar de benaderingen lopen sterk uiteen – van volledige subsidiëring tot vaste percentages – waardoor onbedoeld concurrentie ontstaat tussen door donoren gefinancierde programma’s. Enabel zal de optimale cofinancieringsdrempels bepalen volgens het profiel van de landbouwers om de ontwikkelingsimpact te maximaliseren, het marktevenwicht te bewaren en dienstverleners te helpen duurzaam te groeien.

Dienstverleners die deelnamen aan de rondetafel wezen ook op de omslachtige en onduidelijke belasting- en importprocedures voor irrigatieapparatuur. Hoewel Mozambique gunstige belastingvoorwaarden biedt voor volledig geïmporteerde kits, gebruiken veel leveranciers een hybride aanpak, waarbij ze pompen importeren en andere onderdelen lokaal aankopen. Deze knelpunten oplossen op het gebied van regelgeving en douane zal de sleutel zijn tot een eerlijke en concurrerende markt. Dit vergt ook hervormingen om een gelijk speelveld te garanderen.

De private sector versterken voor succes op lange termijn

De rondetafel was het erover eens dat duurzaamheid op lange termijn afhangt van een sterke private sector. Landbouwers moeten vertrouwd worden gemaakt met nieuwe technologieën en lokale dienstverleners hebben dan weer ondersteuning nodig om toegang te krijgen tot openbare aanbestedingen en oplossingen te bieden in afgelegen gebieden. Openbare aanbestedingskaders aanpassen voor de integratie van innovaties op basis van zonne-energie – en versteviging van lokale capaciteitsopbouw – kan deelname bij aanbestedingen vergemakkelijken.

Dienstverleners hebben echter nog steeds te maken met hoge operationele kosten, vooral in afgelegen gebieden. Voor een duurzame dienstverlening op het platteland is het essentieel lokaal aangepaste bedrijfsmodellen te ondersteunen en vraag en aanbod beter af te stemmen.

“Cofinanciering moet de private sector versterken, niet ontwrichten, zodat lokale dienstverleners hun bedrijven kunnen laten groeien en tegelijkertijd de toegang tot klimaatvriendelijke oplossingen kunnen uitbreiden,” aldus Sophie Teyssier, expert plattelandsontwikkeling bij Enabel Mozambique.

Een stappenplan voor een sterke markt in irrigatie op zonne-energie

De rondetafel was een belangrijke stap in de richting van een inclusieve, op feiten gebaseerde beleidsdialoog. Enabel zal de samenwerking met het nationaal irrigatie-instituut voortzetten en zal ook samenwerken met partners om een uitgebreid stappenplan te ontwerpen voor het opschalen van irrigatie op zonne-energie in Mozambique. Dit plan zal de regelgevende kaders verduidelijken, financieringsmechanismen op elkaar afstemmen en door de private sector ontwikkelde oplossingen opnemen in bredere ontwikkelingsinitiatieven.

Zich samen inzetten om het potentieel van irrigatie op zonne-energie te ontsluiten getuigt van een gemeenschappelijke visie: Mozambikaanse landbouwers in staat stellen om kansen in de landbouwindustrie te grijpen door middel van duurzame, betaalbare en klimaatbestendige technologie.