Het Tanganyika-meer: een bedreigd ecosysteem

Een meer dat 10 miljoen jaar oud is. Er leven meer dan 4.500 dier- en plantensoorten, waarvan bijna de helft alleen hier te vinden is… Het Tanganyika-meer, op de grens van Burundi, de Democratische Republiek Congo, Tanzania en Zambia, is een uniek ecosysteem. In het gebied rond het meer wonen niet minder dan 13 miljoen mensen, van wie 2 miljoen aan de kusten.

Het meer is een parel van de natuur, maar de uitzonderlijke biodiversiteit wordt ernstig bedreigd door economische activiteiten. Jaarlijks wordt hier ongeveer 200.000 ton vis gevangen, maar ook de demografische druk, de klimaatverandering, de verstedelijking en de vervuiling brengen het evenwicht van het meer in gevaar.

Het Latawama-project (Lake Tanganyika Water Management), gefinancierd door de Europese Unie, werkt aan een duurzame toekomst voor de regio en haar inwoners.

Basis voor een duurzaam beheer

Een systeem om de waterkwaliteit te monitoren is essentieel om het meer op lange termijn duurzaam te beheren. Enabel en de Lake Tanganyika Authority, die de vier landen rond het meer samenbrengt, hebben een database en een geografisch informatiesysteem opgezet om de waterkwaliteit te meten. De data worden geleverd door vier regionale analyselaboratoria. Die werden opgeknapt en gemoderniseerd door Enabel en zijn gevestigd in Bujumbura (Burundi), Kigoma (Tanzania), Uvira (DRC) en Mpulungu (Zambia).

Dankzij 500.000 euro financiële steun van het Waals Gewest zijn de laboratoria uitgerust met fotovoltaïsche installaties. Zo kunnen de labo’s continu draaien ondanks de weinig betrouwbare lokale elektriciteitsvoorziening.

Verwerking van stedelijk afval

Een duurzaam beheerd meer vereist ook een oplossing voor de stedelijke vervuiling. Samen met de overheid hebben we een reeks initiatieven ontwikkeld die zich richten op het beheer van afval en afvalwater in de gebieden rond het meer.

Voor Bujumbura, de grootste stad van Burundi met 1,2 miljoen inwoners, is afvalwaterbeheer een enorme uitdaging. De waterzuiveringsinstallatie daar is de enige langs de oevers van het meer. Dankzij investeringen van het Latawama-project is de werking van de installatie verbeterd. De installatie speelt een sleutelrol in het milieubeleid van de stad maar ook voor de volksgezondheid, aangezien er in de regio geregeld nog cholera-uitbraken zijn.

“Volksgezondheid gaat hand in hand met de bescherming van het milieu en van het Tanganyika-meer.” Didier Cadelli, projectleider

 
Meer dan 1.200 gedetineerden leven in precaire omstandigheden in de gevangenis van Uvira, in de Democratische Republiek Congo. Dat leidt tot gezondheidsrisico’s en heeft een milieu-impact op het meer. In samenwerking met MONUSCO (de Missie van de Verenigde Naties in Congo) installeerde Enabel er toiletten, douches en wastafels, evenals regenwateropvang- en recyclingsystemen. De toiletten zijn aangesloten op een biovergister die gas levert aan de keukens, die daardoor geen hout hoeven te stoken. Dat verbetert de leefomstandigheden van de gevangenen en verkleint ook de impact van de gevangenis op het milieu en de waterkwaliteit van het meer.

Waterbeheer is een grote uitdaging, maar lang niet de enige: naarmate de bevolking groeit, is er ook meer afval. Gebrek aan financiële middelen weerhoudt steden ervan om deze toestroom in goede banen te leiden. Daarom ondersteunen we de autoriteiten van grote steden langs het meer bij het opstellen en uitvoeren van afvalbeheerplannen.

Cléophas Bizabishaka, vertegenwoordiger van het Burundese agentschap voor stedenbouw, huisvesting en de bouw (OBUHA ) en verantwoordelijk voor de waterzuiveringsinstallatie in Bujumbura, legt uit:

“De slibdroogbedden van de installatie waren niet meer operationeel. Dankzij het Latawama-project konden we ze herstellen en de efficiëntie van de waterzuiveringsbassins verbeteren. Het project leverde ook analytische apparatuur en reagentia aan het laboratorium van de waterzuiveringsinstallatie en digitaliseerde het rioleringsnetwerk.”

In Kigoma, Tanzania, werken we samen met de gemeente om het afvalbeheer te verbeteren door apparatuur, containers en infrastructuur te leveren om afval in te zamelen, op te slaan en te vervoeren. Er lopen ook sensibiliseringscampagnes in samenwerking met maatschappelijke organisaties. Om gedragsverandering duurzaam te verankeren, heeft Enabel ook de herziening van de regelgeving voor afvalbeheer ondersteund door de taken en de verantwoordelijkheden van de verschillende spelers te verduidelijken, de financiële levensvatbaarheid van het systeem te verzekeren en duurzame praktijken zoals afvalvermindering, sortering aan de bron en compostering te bevorderen.

Nu het Latawama-initiatief ten einde loopt, is de basis gelegd voor een milieumonitoringnetwerk en zijn er talloze gerichte acties uitgevoerd in de steden langs het meer. Maar het laatste woord is nog niet gezegd: dankzij de steun van de Europese Unie zullen onze activiteiten in de regio doorgaan tot 2029. Daardoor kunnen sommige van de genomen initiatieven worden opgeschaald, wordt grensoverschrijdend beheer van het meer aangemoedigd en worden activiteiten in de circulaire economie in de regio bevorderd.