De fundering leggen voor duurzame architectuur

Hoe bevordert Enabel duurzame architectuur in zijn projecten in de partnerlanden? Twee architecten, Karine en Elodie vertellen over hun werk in Burundi en Rwanda. Elodie Deprez en Karine Guillevic werken aan verschillende projecten in verschillende landen. Toch is er een gemeenschappelijke noemer in hun activiteiten. Beiden bevorderen duurzame architectuur en zetten concrete stappen om deze aantrekkelijker te maken.

Elodie Deprez werkt in Rwanda, Karine Guillevic in Burundi. Elodie werkt mee aan verschillende bouwprojecten. Karine verleent expertise aan onderwijsprojecten die jonge mensen opleiden voor technische beroepen. Ondanks die verschillen zetten beiden zich in om duurzame architectuur meer ingang te doen vinden in hun respectieve landen.

elodie deprez and karine Guillevic — **Elodie Deprez** (in het midden van de bovenste foto) en **Karine Guillevic** (in het midden van de onderste foto) aan het werk op bouwplaatsen in Rwanda en Burundi met partners.

Er bestaat niet zoiets als een ‘typische werkdag’

Zowel Elodie als Karine vinden het prima dat hun werk afgewisseld is. Als junior expert in duurzame architectuur voor het Urban Economic Development Initiative, kan Elodie niet echt zeggen dat er ‘typische dagen’ zijn in haar werk. “Ik werk aan infrastructuurontwikkeling, maar ook aan de ontwikkeling van de private sector. Dat betekent dat onze projecten gevarieerd zijn. De focus kan liggen op wegen, ambachtscentra, lokale markten … we zijn zelfs een jeugdcentrum aan het bouwen.”

“Ik werk samen met consultants en lokale bedrijven aan deze verschillende projecten. Daarnaast werk ik aan het beleid rond circulaire economie. Ik steun bedrijven bij het kopen van technologie en begeleid hen naar een proces van circulaire economie. Bovendien werken we in drie verschillende districten, dus er wordt veel gereisd om mensen op de verschillende locaties te ontmoeten. Dat is ook wat ik spannend vind aan dit project: er zijn zo veel activiteiten en er is altijd ruimte om er meer te creëren.”

Als internationaal architectuurexpert werk Karine voor een project dat wil inspelen op de Burundese behoeften aan infrastructuur en uitrusting voor beroepsopleidingscentra. “We hebben veel activiteiten die allemaal rond deze doelstelling draaien. Naast de ‘klassieke’ aanpak van het werken met bouwbedrijven zijn we begonnen met het organiseren van ‘werfscholen’. Dat zijn werven die pas afgestudeerden in dienst nemen. Dat aspect vind ik heel belangrijk. Zo krijgen pas afgestudeerden de kans om een eerste beroepservaring op te doen terwijl ze worden gecoacht door docenten en door ervaren bouwvakkers.”

We organiseerden ‘werfscholen’. Dat zijn werven die pas afgestudeerden in dienst nemen. Zo krijgen pas afgestudeerden de kans om een eerste beroepservaring op te doen terwijl ze worden gecoacht door docenten en door ervaren bouwvakkers.”
Karine Guillevic- Architectuur expert in Burundi

Een holistische aanpak promoten

Duurzame architectuur promoten vergt enige overtuigingskracht, zowel in Rwanda als in Burundi. “Architecten grijpen standaard terug naar beton voor de structuur van een gebouw. Maar beton moet geïmporteerd worden en de productie ervan slorpt veel energie op”, weet Elodie. “Daarom dringen we aan op het gebruik van lokale materialen, zoals steen, bamboe, bijproducten uit de landbouw en geperforeerde baksteen.

Geperforeerde baksteen is een nieuw type bouwsteen. Hij is gebaseerd op traditionele materialen, en kan gewapend beton vervangen voor de dragende structuur van een gebouw. Omdat hij lokaal wordt geproduceerd in Burundi en Rwanda, draagt geperforeerde baksteen ook bij tot de economie. Lokale producenten krijgen zo de kans om te groeien.

Zowel Karine als Elodie werken samen met SKAT PROECCO. Dat is een organisatie die geperforeerde baksteen helpt promoten. Ze doet dat door technische expertise en opleiding te verschaffen aan architecten en bouwbedrijven. “Zij verzorgen ook de opleiding van de metselaars die aan de bouw zullen meewerken”, zegt Karine. “En dat zijn niet alleen de arbeiders op de reguliere werven, maar ook onze pas afgestudeerde metselaars die op onze werfscholen werken.”

Deze foto’s tonen de evolutie van werf naar voor jongeren toegankelijke Multimedia Resource Centres in Burundi.

“Wij beschouwen steden als levende wezens, met een complex ecosysteem dat ruimte moet creëren voor burgers, het milieu en de private sector. Er moet ruimte zijn voor hen allemaal om te gedijen.”
Elodie Deprez- Architectuur junior expert in Rwanda

Verder denken dan projecten

Deze opleiding is een cruciaal onderdeel van het project voor duurzame architectuur. “We zetten in op het creëren van een opwaartse spiraal”, aldus Karine. “Het volstaat niet om architecten op te leiden om geperforeerde bakstenen in hun projecten te verwerken. We moeten ervoor zorgen dat er genoeg gekwalificeerde arbeiders zijn die ervaring hebben met dat materiaal. Zo kunnen bouwbedrijven hen aannemen. Op die manier kunnen we een opwaartse spiraal creëren: voltooide gebouwen dienen als ‘proof of concept’ voor ontwikkelaars en architecten. Bouwbedrijven doen ervaring op met deze materialen, en dus ook bouwvakkers. Met andere woorden, alle belanghebbenden in het ecosysteem van de bouw worden betrokken bij het streven naar het gebruik van duurzame materialen. Daardoor ondersteunen zij elkaar.”

Naast het bevorderen van duurzame architectuur heeft het gebruik van lokale materialen ook andere implicaties. Door materialen te gebruiken die een sterke band hebben met lokale bouwtradities is het onderhoud eenvoudiger en minder duur. Er is ook een positieve impact op de sociale integratie, want het creëert werkgelegenheid voor de jongere generatie. “Het is van groot belang in landen waar de bevolking bijzonder jong is. En het zorgt er mee voor dat de jeugd activiteiten uitvoert die beter zijn afgestemd op de milieu-uitdagingen waar we nu voor staan”, klinkt het bij Elodie.

Elodie vervolgt: “Wij beschouwen steden als levende wezens, met een complex ecosysteem dat ruimte moet creëren voor burgers, het milieu en de private sector. Er moet ruimte zijn voor hen allemaal om te gedijen.”

Op deze foto’s delen mensen in Rwanda ideeën over stedelijke ontwikkeling. Zo ontwerpen we openbare ruimten die aansluiten bij de behoeften van gebruikers.

Architectuur voor de mensen

Duurzame architectuur is meer dan alleen het promoten van duurzame materialen. “Het betekent ook samenwerken met gemeenschappen”, legt Elodie uit. “In Rwanda zijn in het recente verleden veel moderne gebouwen gebouwd die uiteindelijk leeg staan. Dat komt omdat ze niet echt beantwoorden aan de behoeften van hun potentiële gebruikers. Door burgers bij elk project te betrekken, kunnen architecten hun input verzamelen en in het ontwerp verwerken.”

Karine is het daar helemaal mee eens. “Meestal zijn mensen heel open en willen ze hun steentje bijdragen. Ze hebben ideeën om te delen, maar ook nuttige informatie. Als je bijvoorbeeld een heel grote markt wilt bouwen, sluit je de kleine winkeliers uit die deel uitmaken van de gemeenschap. Als je manieren vindt om hun behoeften in het project te integreren, zal dat helpen om een breed draagvlak te creëren voor de nieuwe markt.”

Corona, met zijn strenge voorschriften en tijdsbeperkingen, vormde een uitdaging om gemeenschapsbijeenkomsten te organiseren. Het is echter nooit te laat om de gemeenschap erbij te betrekken en kleinschalige projecten rond de constructies op te zetten die hun ideeën opnemen en eigenaarschap en trots stimuleren. Zoals Elodie illustreert met een voorbeeld: “Naast een markt kun je gemeenschapstuinen aanleggen, ondersteuning bieden bij het co-design van kleinere winkels die verbonden zijn met de grotere infrastructuur, helpen bij de integratie van afvalbeheer, lokale kunstenaars of jongeren erbij betrekken, enzovoorts”.

Dat brengt Karine ertoe om te hameren op de sociale rol van architectuur. “Als je aan architectuur denkt, ben je geneigd te denken dat het om esthetiek gaat. Maar duurzame architectuur gaat veel verder. Het is haar rol om de waardigheid van de gemeenschap te vergroten door actieve deelname. Door de burgers bij het project te betrekken, krijg je gebouwen die beter doordacht zijn en afgestemd op hun behoeften. Het creëert een gevoel van eigenaarschap en trots.”

Er bestaat niet zoiets als een ‘typische werkdag’

Een holistische aanpak promoten

Verder denken dan projecten

Architectuur voor de mensen

Meer updates en publicaties

Blijf op de hoogte

Newsletter NL